Het is 1942. Mijn overgrootvader en -moeder wonen in Vught. Sinds kort staat bij hen een SS-controlepost in de straat. Het resultaat: een constante angst om elkaar kwijt te raken door geweld. Ze lopen hand in hand over straat als de SS iemand voor hun neus in elkaar slaat, en voor dood achterlaat, alleen omdat diegene op de verkeerde plek is op het verkeerde moment. Het besef dat alles in een vingerknip over kan zijn.

Kort daarna zoekt de SS ook mijn overgrootvader.
Niet omdat hij joods is, maar omdat ze willen dat hij loopgraven voor hen graaft. Elke keer als ze aan de deur staan , klimt hij naar het balkon van de buren. Tot hij op een dag te laat is, en ze hem op de trein zetten naar Zeeland, Overflakkee. Maar hij weet dat, als hij klaar is in het ene werkkamp, hij naar het volgende werkkamp moet. Gelukkig slaagt hij er halverwege de treinrit in uit de rijdende trein te springen en loopt terug naar Den Bosch. Naar zijn vrouw, die toen zwanger was van mijn oma…

… en soms denk ik dat ik mezelf zie,
in delen van hun verhaal
Niet letterlijk in de oorlog,
maar ‘t is het gevoel van elkaar kwijtraken
door geweld dat me zo raakt

 Soms vraag ik me af: als pijn zo groot is
dat je er niet over kan praten,
waar gaat het dan heen?

Als er een stilte ontstaat,
waarin het zwijgen minder pijnlijk is
dan de stilte van het missen,
waar gaat die pijn dan zitten?
Dragen wij die?
Ook stille pijn moet ergens heen

Dus als het er niet uitkomt in woorden,
hoe dan wel?
Gaat het schuren in ons lijf
of in die van de generaties daarna?
Hoe raken woorden hun negatieve lading kwijt
als ze continue geladen blijven?
In hoeverre dragen wij de pijn mee
van wat generatie op generatie
op generatie wordt opgekropt?

Soms beeld ik me in
hoe die angst om gescheiden te worden
door geweld
in mijn lijf is gaan zitten, broeien,
door de angsten die ik voel,
omdat er toen geen ruimte was om te voelen
omdat de stilte van het zwijgen
toen minder pijnlijk was
dan de stilte van het missen

van het niet meer horen van de voordeur,
 het niet meer horen van zijn stem,
het niet meer horen van zijn voetsporen,
de stille plek in bed
de onbeantwoorde vragen
of hij nog wel thuiskomt
en wanneer dan
of er een antwoord is
de vragen in haar hoofd
om op zijn begrafenis te delen
het besef dat dit niet meer hoeft

Dat wij onze geliefdes
niet hoeven te begraven,
maar wel het verleden
Dat wij niet het verleden zijn,
maar we daardoor wel hier staan
in het heden

Het besef dat wij de angst
van onze voorouders niet met ons mee
hoeven te dragen,
maar we er wel zijn om het uit te dragen
Om van ons te laten horen
om hun verhaal te laten horen
want voor onze voorouders was de stilte
van het zwijgen misschien minder pijnlijk
dan de stilte van het missen
maar die pijn mag er zijn nu
en ieder verhaal heeft recht op een stem
dus voor ons ligt de kunst in het uitdragen
alleen dan kunnen we loslaten.